لوح فشرده یا سی‌دی (Compact disc) یک لوح گرد نوری است که برای ذخیره دیجیتالی اطلاعات استفاده می‌شود. CD در اصل برای کار با آواهای دیجیتالی شده، اختراع شده بود و همچنین به عنوان ابزار ذخیره و انبارش داده‌ها یا همان لوح فشرده فقط خواندنی (سی‌دی رام CD-ROM) هم استفاده می‌شود.
ابزاری که توانایی خواندن سی‌دی رام را دارند امروزه از اجزاء استاندارد رایانه‌های شخصی بشمار می‌روند. روی‌هم‌رفته لوح‌های فشردهٔ آوایی با لوح‌های فشرده فقط-خواندنی تمایز دارند و لوح‌نوازهایی (CD players) که برای شنیدن آوا درست شده‌اند نمی‌توانند داده‌هایی که بر روی سی‌دی رام انبار شده را درست بفهمند، گرچه رایانه‌های شخصی معمولاً می‌توانند لوح صوتی را هم بنوازند.
آمار فروش CD در سال ۲۰۰۷ به بیش از ۲۰۰ میلیون می‌رسد ولی با گسترش مصرف حافظه های قابل حمل مثل Flash Memory و ذخیره‌سازهای قابل حمل مصرف لوح فشرده به نصف کاهش یافت.

تاریخچه
این نوع دیسک اولین بار در سال ۱۹۷۹ (۱۳۵۷ هجری شمسی) توسط شرکت فیلیپس و سونی به عنوان دیسک نوری برای ذخیره موسیقی*cda معرفی شد. پس از یک سال کار مداوم پیشرفت زیادی در کیفیت صدا و حجم ذخیره شده بوجودآمد و در ۱۹۸۱ اولین محصول این نوع لوح با محتوی «سمفونی آلپ» ساخته ریچارد اشتراوس در کشور آلمان ساخته و عرضه گردید و در برنامه «جهان فردا» شرکت BBC پخش شد. هرچند ساخت لوح فشرده ابتدا بعنوان پخش صوت ابداع شده بود ولی در سال ۱۹۸۵ لوح رایانه‌ای CD-ROM و در سال ۱۹۹۰ CD-Rcordable برای ذخیره اطلاعات و داده‌ها ساخته شد. مخترع CD یا لوح فشرده یا compact disc جناب نوریو اوگاا بوده که در سال ۱۹۸۲ به ریاست شرکت بزرگ سونی رسید و وی در سن ۸۱ سالگی در سال ۲۰۱۱ درگذشت.

مشخصات فنی
لوح همانطور که در شکل نشان داده‌شده بطور عمده ازچهار لایه تشکیل شده‌است. پلاستیک پلی‌کربنات با روکش نازکی از آلومینیوم با خلوص بالا (Super Purity Aluminium) با غشاء محافظت کننده‌ای از جنس لاک. سی‌دی‌های استاندارد ۱۲۰ میلیمتر دارای ظرفیت برابر ۷۴ دقیقه موسیقی و یا ۶۵۰-MB اطلاعات هستند.(در نسخه‌های جدید تر تا ۷۰۰ مگابایت).سی‌دی دارای دو استاندارد برای ذخیره اطلاعات به صورت کتابچه قرمز (Red Book) برای سی‌دی صوتی و استاندارد کتابچه زرد (Yellow Book) برای سی‌دی‌رام (CD-ROM) است. اطلاعات درون CD به صورت شیارهای حلزونی شکل و مارپیچ ذخیری می‌شود(Pit)، برای بازیابی اطلاعات از زیرکانال‌هایی (subchannelهایی) که متناظر با بیت‌های هر دیسک است استفاده می‌شود. کانال‌های موجود در سی‌دی عبارت اند از P Q R S T U V W و متناظر با آن BITهای ۷ ۶ ۵ ۴ ۳ ۲ ۱ ۰ قرار دارند که در بازیابی از یک سی‌دی هد R/W را هدایت می‌کند تا به اطلاعات مورد نظر در دیسک دسترسی پیدا کند، علاوه بر آن خط و شیارهای (Trackهای) موجود در سی‌دی صوتی باعث می‌شود برای انتخاب هر شیار موسیقی هد R/W به صورت دستیابی مستقیم و بدون طی کردن کل دیسک به شیار مربوطه دست پیدا کند.
اولین نوع از دیسکهای نوری برای ذخیره اطلاعات دیجیتال و رسانه‌ای توسعه یافته برای ذخیره موسیقی دیجیتال، دارای ابعاد استاندار، به قطر ۱۲۰ میلیمتر و ضخامت ۱٫۲ میلیمتر، ساخته شده و ضرفیت ضبط صدای آن ۷۰-۸۰ دقیقه است و ۶۵۰ الی۷۰۰ مگابایت داده را نگهداری می‌کند. امروزه لوح‌هائی با اندازه‌های دیگر ساخته شده‌است.

انواع CD
• Audio CD: همانطور که گفته شد در سال ۱۹۸۰ توسط شرکت سونی و فیلیپس برای اولین بار ساخته شد. و بعلت رنگ پوشش آن به Red Book مشهور شد.
• Super Audio CD: که وضوح بالاتری نسبت به لوح صوتی معمولی دارد.
• (Video CD (VCD: برای ذخیره سازی استاندارد های ویدیوئی ساخته شده‌است.
• Enhanced CD: یا CD-plus
• Bootable CD: یا Live CD که دارای توانائی نصب برنامه سیستم عامل است.
انواعی که قابلیت نوشتن داده و چاپ روی سی دی را دارند:
• Printdable CD
انواعی که قابلیت نوشتن داده و یا دوباره نویسی را دارند:
• Recordable CD

منبع: ویکی پدیا